طی بیش از چهار دهه مبارزه و مقاومت در کردستان، سنت های پیشروِ ارزنده ای در این جامعه تثبیت شده است. یکی از این سنت ها، برگزاری مراسم روز جهانی كارگر در بسیاری از شهرهای کردستان است. در این مراسم ها کارگران همواره خواست ها و مطالبات خود را با صدور قطعنامه هایی اعلام کرده، علیه بی حقوقی و استثمار و ستم از جانب کارفرمایان و سرمایه داران سخن گفته و بر حق برپایی تشکل های مستقل کارگری و بر ضرورت متشکل شدن کارگران تاکید نموده اند. طی سه سال نخست پس از سقوط رژیم شاه، رژیم اسلامی به تدریج انقلاب ایران را که پس از سقوط رژیم شاه همچنان برای پیگیری اهداف خود ادامه داشت، در صحنه های مختلف اجتماعی به شکست کشاند. جنبش کارگری، جنبش زنان، جنبش دانشجویی و جنبش کردستان که در به زانو در آوردن رژیم شاه نقش تعیین کننده ای ایفا کرده بودند، یکی پس از دیگری آماج حملات وحشیانه و سازمان یافته رژیم جدید قرار گرفتند، تنها در عرصه جنبش کردستان بود که مقاومت ادامه یافت. برای سرکوب این مقاومت، جمهوری اسلامی فضای کردستان را به شدت میلیتاریزه نمود. بعدها که جنگ ارتجاعی ایران و عراق به کردستان کشیده شد این فضای جنگی باز هم بیشتر تشدید شد، اما در همان فضای جنگی نیز کارگران کردستان، غافل از برگزاری مراسم روز جهانی کارگر نبودند.
اول ماه ماه در شهرهای کردستان در سال 1358 یعنی در اولین سال سقوط رژیم شاه در شرایطی برگزار شد که در کردستان نسیم آزادی تجربه می شد. کومه له و سازمانهای سیاسی چپِ موجود در کردستان، مراسم های باشکوهی را در بیشتر شهرهای کردستان سازمان دادند. در این مراسم ها دهها هزار نفر شرکت داشتند.
در اینجا می توان به چند نمونه اشاره کرد، یکی از این نمونه ها که در فضایی کاملا نظامی و جنگی، در مقیاسی کوچک اما رزمنده و بیاد ماندنی پیش رفت، تلاش کارگران پیشرو مهاباد در سال ۱۳۶۲، در اوج سرکوب و خفقان و جنگ بود. در آن سال و در آن فضای جنگی، عده ای از کارگران پیشرو مهاباد، تصمیم گرفتند تا سالگرد اول ماه مه را به هر شکل که می توانند گرامی بدارند.
با اینکه فضای جنگی به آنان اجازه نمی داد تا مراسمی بزرگ برپا دارند، اما این حرکتِ اولیه در آن سال های فشار و خفقان و سرکوب، نقشی بسیار جدی در زنده نگه داشتن این سنتِ کارگری داشت که فراموش نشدنی است.
نمونه دیگری از مراسم های پرشکوه اول ماه مه در کردستان، برگزاری اول مه سال ۱۳۶۶ در سنندج است. در این سال با اینکه جمهوری اسلامی از مدت ها پیش خود را برای مقابله با تجمعات کارگری آماده کرده بود و با بسیج نیروهای سرکوبگر و راه اندازی تبلیغات جنگی، کنترل خیابان ها، محاصرهِ محلاتِ کارگری و تفتیش بدنیِ وسیع به میدان آمده بود و پیشاپیش اعلام کرده بود که هیچ مراسم مستقلی نباید برگزار شود، اما از روز قبل از اول مه، کارگران و زحمتکشان سنندج دست به کار شدند و فراخوان های مربوط به برگزاری مراسم این روز را در محلات کارگری وسیعا پخش کردند و سرانجام مراسم های متعددی در “پاساژ عزتی، کارخانه پوشاک، کارخانه شاهو” و در میان کارگران “قناد” و خانواده های کارگری برپا نمودند. در مراسم پاساژ عزتی که بیش از دو هزار نفر در آن شرکت داشتند، در حالی که شعارهای اول مه پاساژ را به لرزه در آورده بود، قطعنامه ۱۷ ماده ای کارگران سنندج به تائید اجتماع کنندگان رسید.
قطعنامه اول مه سال ۱۳۶۶ کارگران سنندج، علاوه بر خواست به رسمیت شناختن روز کارگر و تعطیلیِ کار در این روز، خواستار حق تشکل و اعتصاب، ۴۰ ساعت کار در هفته، دستمزد متناسب با افزایش تورم، ممنوعیت کار کودکان زیر ۱۸ سال، توجه ویژه به زنان کارگر و چند خواست دیگر بود.
نمونه دیگری از مراسم های پرشکوه و رزمنده ای که در تاریخ مبارزات کارگری کارگران ایران با برجستگی ویژه ای به ثبت رسیده است، برگزاری اول مه سال ۱۳۶۸ سنندج بود. در این روز اجتماع بزرگی از کارگران در سالن ورزشی تختی سنندج برپا شد. مراسم با سرود انترناسیونال آغاز و با سخنرانی پرشور کارگر کمونیست جانباخته “جمال چراغ ویسی” ادامه یافت.
کارگر جانباخته “جمال چراغ ویسی” طی سخنرانی مبسوط خود، علاوه بر تشریح وضعیت فلاکت بار کارگران و زحمتکشان، بر ضرورت اتحاد و همبستگی و لزوم ایجاد تشکل های کارگری و استحکام صفوف مبارزه علیه نظام سرمایه داری و شرایط نابرابر موجود در جامعه تاکید داشت. جلوه های باشکوه برگزاری مراسم های اول ماه مه سال ۶۸ در سنندج، هیچگاه از یادها نخواهد رفت.
این مراسم باشکوه و مراسم سال های بعد در شهرهای کردستان، چنان سازمانیافته و مبتکرانه برگزار می شدند که با گذشت هر سالی، سنت های نوینی به سنت های گذشته می افزودند. مراسم با شکوه اول ماه مه در شهر سقز یکی دیگر از تجارب ارزنده فعالین کارگری در کردستان بود. مراسم اول ماه مه در شهر سقز در سال ۱۳۸۳، در شرایطی برگزار شد که جنبش کارگری ایران گسترش بیشتری پیدا کرده بود. از آن به بعد با وجود تشدید فشارهای پلیسی، به رغم ارعاب و بازداشت، زندان و شکنجهِ کارگران پیشرو و فعالان کارگری، کارگران در اِبراز وجود طبقاتی خود اعتماد به نفس بیشتری پیدا کردند.
از آن پس، کارگران هر ساله با شور و حرارت به استقبال روز جهانی خود رفته و با برگزاری علنی مراسم مستقل اول ماه مه، در اشکال گوناگون و مکان های مختلف، از حق خود برای تجمع و برگزاری مراسم مستقل روز جهانی کارگر جانانه دفاع نموده، پرچم مبارزه مستقل کارگری خود را برافراشته، مطالبات اقتصادی و سیاسی خود را به میان کشیده و بر خواست های طبقاتی خویش پای فشرده و تلاش کرده اند تا سنت برگزاری مراسم های مستقل و علنی در داخل شهرها جا افتاده تر شوند.